A dictadura do profesorado.

Con motivo de que esta será a última entrada do blog debido ao fin do curso, e para falar por último, planteime facer esta entrada dun modo distinto, no modo de carta enviada do futuro, pero esta carta terá unha temática concreta, nesta carta centrarase na educación.

(Ano 2042)

Querido amigo, teño o pracer de poder enviarte esta carta para informarte aquí da situación que temos na escola. Meu pai non sabe que facer, está cansado de pagar e pagar e eu só vou en 3ª da ESO, imaxinate cando quera ir ao bacharelato, bueno, se podo, porque se non aprobo todas as asignaturas en 4ª da ESO con menos dun 7 de media, teño que facer 2 anos de exercito ata poder ir ao bacharelato.

Como dicía antes, meu pai no sabe de onde sacar os cartos, non encontra maneira posible de pagar todos os gastos que teño na escola, xa que os libros subiron moito comparándoos aos da súa época, cada libro costa unha media de 70 euros. Ademáis o material escolar non o proporciona a escola, cada alumno ten que pagar unha tasa polo uso do encerado ou das mesas ou cadeiras, bueno, non fai falta dicir que iso da educación gratuita eu xa creo que é unha mentira que me contou meu pai para buscar ese exemplo de que o pasado sempre é mellor, porque eu non creo que fai 25-30 anos puidese haber algún centro con educación gratuita.

No relativo as notas, vou mellorando pero meu pai dime que o temario é moi distinto, a asignatura de lingua galega xa non é obligatoria sendo a que ocupa este cargo relixión, por outro lado os profesores non son benevolentes, son moi esixentes e iso refléxase na forma de dar clase, cada vez que bostezas quítanche 0,1, se estornudas 0,2 e se falas cun compañeiro 0,5, sendo estas reduccións as menos perigosas. 

Os exames son moi dificiles, non hai exames de evaliación, so hai un exame final en xuño e o que suspenda non ten esa opción de  septembre, como me dicía meu paí, repite directamente.

Así está o panorama educativo, espero que cambie pronto e non teña que deixar os estudos. Saudos.

Malgastando a canteira

Se na actualidade temos perdas de poboación ou o envellecemento da misma, pasara o mesmo dentro duns anos?

Se seguimos nesta tendencia da que se informou nunha noticia da Voz de Galicia, da cal entereime grazas a noticia que vin no blog xeral, puidenme enterar desta información tan increible, e a vez teño a sensación de que non hai ninguén que faga nada por remediar esta situación, aínda que realmente parece dificil remediar a situación do envellecemento da poboación, si que parece fácil remediar a situación de perda da poboación, especialmente xoven.

Para imaxinarnos esta situación, primero dicir que a posibilidade de que pase este feito é alta, debido a perda de poboación xoven, a cal se vai cara o extranxeiro despois de cursar aquí o estudo debido aos poucos traballos que hai disponibles e eses traballos no 80% das veces non están destinadas a estudantes que acaban de sair da universidade e non tiveron ningun emprego.

Tendo esta situación en conta, hai que planear un futuro posible e a súa vez distópico. Sumando todos istos factores chegamos a unha conclusión:

O futuro de Galicia é complicado, temos un conxunto bastante bo de estudantes, demostrando que  podemos sacar moi bos estudantes e futuros traballadores, pero aquí ven o problema, cando eses grandiosos estudantes non poden quedarse aquí polo motivo de que non hai traballos para eles, a maioria das empresas non queren arriesgar a contratar xente con nula experiencia traballando, iso fai que esta xente vaia cara outros países. A distopía está ahí, no futuro non teremos renovación de traballadores e ahí esta o problema, esa renovación é necesaria en todos os lugares e se aquí non se produce, teremos esa poboación envellecida da que falei antes.

Ese envellecemento é debido as causas anteriores, se as empresas non creen nos novos traballores, estes iranse a outros lugares e co paso do tempo, co paso dos anos a xente que está traballando ira envellecendo e os máis cualificados, que son aqueles que marcharon fai anos, non volveran para cobrar menos, así Galicia irá perdendo poder económico e bos traballadores.

En conclusión, se non aproveitamos este momento no que temos tan bos traballadores, dentro duns anos arrepentiremonos de deixar marchar a tanta xente, pero claro, todo ten solución, a pregunta é, os que mandan queren que buscar esa solución?

O papel da lectura

Despois de pensar e pensar durante varios días un tema de distopia para facer esta entrada, deime conta de que o tema que buscaba o tiña diante da miña cara, e non falo do ordenador, nin da televisión, falo dos libros.

No meu cuarto teño unha estantería chea de libros que lin (algúns por obriga, outros por lecer) e case nunca miro pra eles nin me propoño ler ningún porque xa coñezo o final, pero iso non me ocorre coas series de televisión, películas ou incluso partidos de futbol que vexo unha tras outra tras outra vez sabendo en todas a elas o final, sabendo o remate. Iso é o que non me pasa cos libros.

Os libros están entrando nunha decadencia, nunha baixada moi pronunciada da que será moi dificil que saian, a xente actualmente non lee o mesmo que caen nin parecido, e un alto porcentaxe dos que leen, fano a través do ordenador ou do Ipad. Aínda que logo, hai unha pequena minoria que seguen lendo libros de papel, os libros de toda a vida, e, esas persoas son as que realmente adoran leer, as que leen un libro sentados nun rinconciño do seu xardin, para alexarse do mundo no que viven, afastarse dos problemas. Iso so o fan os libros de papel, aqueles cos que te olvidas de todo, aqueles cos que te metes dentro da historia.

Despois de este parrafo falando do bon que ten ler un libro, e dicir de paso que eu non leo libros en papel habitualmente quero comentar o feito escoitado o outro día na radio, e, ainda que me enrollei bastante, crin necesaria esta introduccion.

A desaparición dos libros é un fenómeno cercano e non parece moi lonxano, ao mellor non os nosos fillos, pero os nosos netos si que poden denominarnos "antigos" por ler libros en papel e dicir que agora se len os libros en Ipad ou nin se leen porque a cultura tamén vai decaendo pouco a pouco.

Aínda que habera un mínimo porcentaxe de xente que non observara a distopía neste feito, eu e creo que a inmensa maioría si que temos medo de que os libros desaparezan. Neste feito, espero que os grandes mestres deste arte axuden a promover un pouco máis esa tendencia que está a decaer coma o do libro. Iso e a maior compra facilitaría o seu auxe, pero o aumento de compra ven provocado por cuestións económicas e iso sería meterso noutro tema.

Prestixio

Este novo tema que nos propuxeron é o de distopia, é dicir imaxinar un futuro negativo, un futuro problemático, algo que ten probabilidades de pasar. Cando se lle pregunta a maioría da xente dira que o idioma é o máis típico, é o que máis persoas calificarían como distópico.

O idioma é aquilo que ten máis probabilidades de perder peso ou incluso de desaarecer co paso do tempo, pero eu non veño aquí para falar do idioma en concreto, eu nesta entrada vou a falar do prestixio.

Segundo a Real Academia Galega, prestixio significa "boa reputación social que acompaña a unha actividade ou ben á persoa ou entidade que desempeña un labor considerado de calidade".

Eu considero que na actualidade, ser galego é considera algo de prestixio, é dicir, ti podes ir pola rúa e dicir "Eu son galego" e poder dicilo con certa ansia, con certo aire de orgullo. Dicir que eres de Galicia non se considera malo nin nada polo estilo (polo menos por aquela parte da poboación que respeta e ten certo coñecemento), pero nun futuro próximo, poderase falar de ser galego e ter certo prestixio?

Nun futuro cercano, poñamos o 2050, ao mellor Galicia nin existe, ao mellor, as comunidades autónomas desaparecen e non hai esa separación, ao mellor esa separación prodúcese pero Galicia anexionase con outra comunidade.

Pero outra cousa que pode pasar, sería que a marca Galicia tívese unha perda importante de prestixio, con isto quero dicir que podería suceder que no ano 2050 que se alguen  pregunta, eres de Galicia? Haxa xente que prefira dicir que non é de Galicia por como estará nesa época.

Despois de todo isto que creo que me quedou algo confuso, decidín resumilo nesta frase.

Dentro de 40-50 anos, os habitantes de Galicia estaran orgullosos de nacer aqui, ou non?

Plenitud na sua madurez

Para a última historia sobre a miña familia, reserveime unha historia máis descoñecida para min e que me alegrou máis coñecer. Nesta entrada falarei sobre o irmán da miña bisavoa ou dito doutro modo, o padriño do meu tio.

Esta persoa da que voy falar chamábase Juan Redondo Teijero (1891-1959) e ao principio da súa vida non tivo experiencias moi destacables como para comentar aquí, pero coa chegada da súa madurez comezou a facer cousas bastante increibles para o lugar no que estaba e para a época.

Para comezar, dicir que nos no 1920 emigrou a Cuba, deste feito dicir que hai un album cheo de fotos de Cuba feitas polo irmán da miña bisavoa e que actualmente non está a miña disposición xa que lle preguntei tanto ao meu tío como a miña nai.

Logo de ir a Cuba e volver, chegamos ao ano 1940 no que o detiveron por axudar aos maquis (grupo de escapados no periodo posterior a Guerra Civil que estaban en contra do réxime franquista) debido a que un grupo de maquis eran veciños del.

Logo, chegou a súa acción máis recoñecida no paso do tempo que foi a creación dunha central térmica no río Belelle no ano 1949, a cal deu electricidade a Cabalar, Guente e a zona do Belelle. Foi a primeira central térmica da zona de Cabalar e alrdedores. Esta central térmica tiña o nome de Electra Cabalar e con cun capital de 500 000 pesetas o cal era unha barbaridade para esa época aínda que na actualidade non sexa tanto.

Ao redor do ano 50, esta empresa Electra Cabalar foi ofrecida a empresa Fenosa pola cantidade de 5 millóns de pesetas, algo que Fenosa non chegou a pagar nunca.

Ata aquí a historia do irmán da miña bisavoa, o cal trouxolle moitas alegrías ao pobo por ser a primeira persoa en levar a electricidade, ademáis esforzábase polos seus  veciños como comentei antes co caso dos Maquis.

A independecia de Cuba desde dentro

O outro día pregunteille ao meu pai sucesos que ocorreron co seu pai, é dicir, co meu avó, pero desta vez quixen ir un pouco máis adiante e pregunteille polo seu avó, é dicir, o meu bisavó. Poucas cousas pudo contarme del xa que non o coñeceu moito nin ninguén nunca lle contou cousas sobre él, pero das poucas cousas que me puido contar, unha pareceume interesante e importante, xa que meu bisavó estivo en Cuba no 1898.

Para os que non o sepades, no 1898, España perdeu as súas ultimas colonias, sendo Cuba unha desas últimas. España perdeu esas colonias debido a que Cuba pensou que fora España o que afundira un buque que ía hacía Cuba, logo diso, Cuba enfrentouse a España para conseguir a independencia, a victoria de Cuba foi doada debido ao apoio que conseguiu dos Estados Unidos de América.

Despois desta introdución sobre o feito histórico de Cuba, contar que o meu bisavó Manuel Fraga Naveiras estivo en Cuba nesa época moi dificil xa que xuntábanse moitas causas que provocaban unha vivencia dificil debido ao desexo de independencia, ao buque que xa comentei antes e ao rexeito que había de España en Cuba.

Meu bisavó traballaba cortando cana de azucar, un tipico produto que se trasladaba de Cuba hacia España e no comercio tiña unha importancia bastante grande. Non sei moito de meu bisavó nin teño forma de sabelo pero él non estaba contento en Cuba, aproveitaba calquera situación para vir a España e no momento en que Cuba deixou de ser unha colonia española, él volveu a España onde anos máis tarde púxose a traballar en Bazan.

A súa experiencia é que Cuba era un país no que se sabía que en calquer momento ían sair a rúa en busca da independencia pero de forma violenta, buscarían calquer feito para facelo.

Pero segun me dixeron, meu bisavó era moi positivo e sempre dicía que o mal que o pasou en Cuba fixolle pensar no importante que era a familia.

Soldado entre comillas

Esta vez, nesta entrada vou contar a historia do meu avó paterno, o cal estivo na Guerra Civil española que enfrentou a republicanos e a nacionais.

A Guerra Civil española foi un conflicto belico-político-ideolóxico que tivo causas na economia e que comezou no ano 1936 e acabou no 1939. Nesta guerra víronse involucrados millóns de persoas dun mesmo país enfrentadas en diferentes bandos. Algunhas desas persoas querían ir a guerra pero outras non aínda que tiñan que ir por obligación.

Un deses casos foi o do meu avó paterno o cal estivo en toda a guerra e tivo que ir por toda España adiante por obligación, aínda que él aproveitaba os despistes dos oficiais...

O meu avó chamábase José Calvo Garcia, naceu no ano 1911 e morreu no 1993, na guerra iba no bando dos nacionalistas. Meu avó non quixo ir a guerra e como tivo que ir, non lle prestaba toda a atención ao conflicto bélico pero aínda sen prestarlle moita atención era tirador. Contrariamente con esta ultima frase, era pacifista, é dicir, disparaba por obligación pero non para matar, a veces incluso disparaba ao aire. Outra cousa destacada foi que tivo que trasladarse a moitos lugares, sobre todo estivo en Zaragoza e no Ebro.

O primeiro que facía ao chegar a un pobo era buscar moza. Unha das cousas que facía con frecuencia era que cando un oficial lle obligaba levar dinamita a un sitio, el cambiaba a dinamita por chourizos que comia polo camiño. Era un home peculiar.

Unha das frases que mais dicía era que nesa época tiña máis valor un cabalo ca unha persoa porque cabalos había poucos.

Pareceume interesante a historia do meu avó e de ahi que a elixira para esta entrada. Era un bo home segun me contaron, xa que nunca puiden coñecelo e por iso, gustoume moito que me contaran esta historia sobre él.

A miña familia

Aqui vos ensino a miña árbore xenealóxico de parte materna e paterna ata bisavós e o lugar de nacemento dos meus pais, avós e bisavós. Nas seguintes imaxes ensino toda a historia da miña familia no seculo XX e o lugar de nacemento. Practicamente a maioria da miña familia directa non saiu do lugar de nacemento a excepción duns poucos que comentare noutra entrada

Sinto a calidade das fotos pero o meu mobil non da sacado mellores imaxes.

A inxustiza de Guitiriz

Nesta ultima entrada vou cambiar un pouco o tema, nas outras entradas case sempre había manifestacións ou outras formas pero nesta vou falar dunha revolución un pouco máis pacífica, podese demostrar.

Nesta ocasión a inxustiza prodúcese en Guitiriz, un pobo ubicado na provincia de Lugo. Os veciños da comarca luguesa de Guitiriz chegaron ao tope da sua paciencia cun cerco que colocaron os militantes. Os veciños xa estaban aguantando helicopteros que estrasaban aos seus animais y demais cousas, pero non se explican porque fan agora un cerco, non entenden a súa función nin si esta pode ser legal.

Os veciños de Guitiriz estan cansados de que os militares poidan facer o que queiran e eles non, os militares poden facer o que eles queren na súa base pero non nos demáis camiños se os habitantes non poden entrar as bases dos militares, eles tampouco poden usar os camiños publicos para accións militares coma pegar tiros que dañan as casas, sobretodo as paredes destas.

No pasado compartían camiños cos cazadores pero iso co cerco esta máis ca complicado e observase que estan facendo un uso abusivo do poder.

Fíxose unha reunión na que había moitos políticos pero na que os veciños non se quedaron calados, e aínda que non fixeron manifestacións nin nada parecido, estaban pensando en denunciar aos militares por un uso que non é o uso normal do terreo.

Os militares están facendo un uso abusivo dunha parte importante desde pobo, pensan que por ser o que son, son superiores aos demaís e claramente iso non é asi, xa que todos somos iguais. Espero que este feito non quede así e os veciños da comarca luguesa de Guitiriz reciban unha satisfacción despois de tantas inxustizas.

Creo que a xustiza vai facer o que debe facer e non se deixara intimidad por estos militares.

O pobo de Guitiriz quere demostrar que a xustiza e o diálogo poden funcionar mellor ca as manifestacións.

Igualdade de condicións

Terceira entrada, esta será aproveitando que maña fase unha manifestación para o uso do galego, e diso tratara esta entrada, da dignificación do galego e do seo pouco uso

Mañá, o 8 de febreiro de 2015 realizarase unha manifestación en Santiago a favor do galego, é dicir, a favor do uso do galego e de que volva a ser unha lingua principal e non como é agora, unha subordinación do castelán. O que se quere conseguir con isto e que se volva a usar o galego como se usaba antes, habitualmente, e non sexa unha lingua que este mal visto cando se usa ou que directamente, que a xente deixe de usala porque co paso do tempo, cada vez menos xente falará en galego, enton, non llo podran ensinar aos fillos e desaparecerá pouco a pouco.

Marcos Maceira foi a persoa que organizou esta convocatoria que sairá as 12 horas da mañá dende a Alameda de Santiago. Marcos dixo que esta convocatoria é obrigatorio debido a "que os pais se senten humillados porque queren que os seus fillos teñan competencias minimas na lingua galega"

Marcos tamen dizo que a educación é unha españolización máis debido a que ptofesores que queren impartir clases en galego non poden por primeira vez na democracia e ademáis reduciuse o número de asignaturas que se imparten en galego.

Marcos Maceira é un home que está dicindo moitas verdades sobre a lingua, estamos nunha comunidade autonoma bilingue pero parece que usar o galego pode ser usado como discriminación ou incluso asociase a persoa que fala galego cunha persoa menos culta, menos intelixente ou como din eles, un "paleto".

Isto non é asi, non se pode definir a alguén polo seu idioma, por iso e polo que Marcos espera que moita xente vaia mañá a manifestación e axuden ao galego a volver a posición que lle compre, a poder ser elexida con igualdad de condicións e non partir nunha posición desfavorable.

Esta manifestación ten moita pinta de que vai ter a moitos radicais, xente nacionalista e xente independentista como pasou hai uns anos que rematou dunha forma que non é tolerable, con violencia por parte de ambos lados.

Esperemos que isto non remate asi, é bo que Galicia se expresa, que non sexa sumisa pero non é necesario usar a violencia para expresarse, nin os policias poden pegarlles aos manifestantes nin viceversa, ainda que os que usan a violencia soen ser os 10-20 de sempre que so van para pegarse coa xente.

Coia é diferente

Nesta entrada quero reflexar o espirito rebelde de Galicia nun pobo moi particular, nun pobo do que polo menos eu non escoitara falar nunca, este pobo chámase Coia, Vigo. Este pobo pode ser catalogado por diferentes palabras pero nunca coa palabra sumisa.

Todo empezou coa expropiación de fincas e a súa conversión en chan residencial do ano 1963, o obxetivo disto era formar un recinto no que se contruiran cerca de 9000 vivendas. Coia era un sitio tranquilo, sen moitas vivendas como se pode apreciar nesta imaxe.

 Esta lei aprobouse no ano 1963, en plena ditadura framquista polo que isto intentouse levar o máis silenciosamente posible pero iso non foi posible e descubriuse que o diñeiro que lle tiñan que pagar aos veciños non foi o que realmente pagaron e ademáis sairon a luz certas irregularidades que incumpría o goberno.

Estou seguro de que este feito pasou en numerosos lugares, pero en Coia non ían quedarse cos brazos cruzados e saíron a rúa para revelarse contra o establecido, contra as normas incumpridas, contra os que propuxeron a lei, contra todo o que lles provocaba este malestar, pero aínda con todo isto, Coia non logrou o que quería e todo iso foi construido.

Barco da rotonda

Pero Coia non é coñecida so por este feito do polígono, Coia esta vivindo un feito a día de hoxe, un feito que lles obrigou a sair a rúa outra vez.
Esta vez, o alcalde de Vigo tivo a idea de poñer un barco de pesca de altura( conservado dende o século XX ) nunha rotonda, isto trae varios problemas, os que na miña opinión son os problemas máis importantes son:
-Non entendo porque hai que poñer un barco nunha rotonda, imaxino que será en forma de homenaxe pero para min estanse equivocando
-Levar o barco ata a rotonda pode traer uns costes de 2 millóns de euros, o que se podería usar para mellorar ou construir ifraestructuras sociais e non para isto.

Os veciños de Coia levan varíos días manifestandose e con algún enfrentamento coa policia. Destaco o cantinela que realizan nas súas manifestacións, "Non poder ser, non pode ser, o barco na rotonda e as familias sen comer"

Agora vou deixar un par de enlaces de videos nos que se refrexa o enfado dos veciños sobre este último asunto:

Non ao barco da rotonda. Encontronazos coa policia
Declaracións sobre o barco da rotonda
Aquí un dos moitos reportaxe da TVG sobre este feito

O intento de derrotar aos fortes

O tema que nos propuxeron esta semana consiste no tema de Galicia rebelde, demostrar que Galicia non está sempre sumisa e que se rebela e cando o fai, faino ao grande.

Para entender esta historia, hai que irse ao século 19, máis en concreto a Decada Moderada de Isabel II (1844-1854), no que un xeneral, o xeneral Narvaez foi quitando todas as liberdades que se foran conseguindo pouco a pouco e iso en xeral non gustou sobretodo as personas que tiñan unha clase social baixa(campesiños, gandeiros...) que eran os que máis demandaban as liberdades e por culpa do xeneral Narvaez, todo iso foise ao garete.

Por todo isto, un home, o coronel Miguel Solis, revelouse e foi exactamente o día 2 de abril de 1846 cando se revelou en Lugo. O 15 dese mismo mes, constituiuse en Galicia a Xunta Superior do Reino de Galicia no que chegaron ao acordo de que tiñan que quitarlle o poder ao Xeneral Narvaez e recuperar todos os dereitos que se lle foron quitando inxustamente a Galicia.

Esta é unha imaxe de Solis, o home que intentou salvar Galicia

O día 23 foi o día da batalla, entre as tropas enviadas polo goberno a Galicia e os sublevados. Foi unha batalla que non durou nin un día e as tropas do goberno ganaron a batalla aos sublevados co que Miguel Solis tivo que entregarse e o día 26 de abrl nun xuicio (que non foi celebrado en Galicia por medo de que os que apoiaban a Solis boicotearan o xuicio) no que foi condenado a morte.

Ese día, o 26 de abril de 1846, todas as esperanzas dos galegos por volver a ter os dereitos que lles pertencian, por volver a sentirse libres, por ter a Galicia que eles querían, todos esos soños desvanecéronse rapidamente pero puideron sentirse orgullosos, xa que esta pouca xente pode dicir que o seu soño foi destrozado, si, pero que polo menos loitaron por intentar cambiar a historia, e por demostrar que non sempre os grandes gañan.

A decisión máis fácil

Galicia é unha das poucas comunidades autónomas con dous idiomas oficiais, algo que en teoria non é malo para unha sociedade pero que ao final acabao sendo.

Actualmente a maior ventaxa do uso de dous idiomas oficiais nun territorio e que podes elexir un ou outro xa que os dous son correctos, pero ao millor, isto deixa de ser unha elección..

O que pasa e que o galego e o castelan non son compatibles, . Actualmente, o castelan é unha lingua que ten máis prestixio tanto na propiao que provoca que unha lingua sexa a maioritaria(máis importante) e outra sexa a minoritaria(menos importante) Galicia coma fora dela, o castelan usase en case todos os ámbitos da vida cotia. Por exemplo, na educación, aínda que hai asignaturas impartidas en galego, a gran maioria son impartidas en castelán, ben porque o castelan úsase máis ou ben porque estamos nun país no que se quere inculcar o uso do castelán en todo o territorio.

O uso do galego está sendo cada vez menor porque as novas xeracións estan sendo inculcadas nunha castelanización progresiva e lenta pero moi efectiva. O que quero dicir é que pouco a pouco, o galego ira desaparecendo, e como din os estudos, dentro duns 30 anos, so 1 de cada 4 galegos falaran o propio galego. 

No pasado, o galego era unha lingua falada por unha maioria abundante da poboación, pero na actualidade como podedes observar nesta gráfica, o uso do galego está baixando a ritmos moi altos, e isto é unha gráfica do 2003, o normal sería que actualmente, o uso de galego aínda baisaxe máis

Como pódese ver, segue a ser predominante o uso do galego pola terceira idade e como as novas xeracións, van usando cada vez máis o castelan ca o galego.

O análise disto a longo prazo é sinxelo se a situación non cambia, estas persoas que so falan castelan, van seguir falando castelan toda a vida, e ese será o idioma que lle ensinen aos seus fillos, asi seguira e seguira ata que o galego quede reducido a un dialecto. 

Aquí unha entrevista realizada ao secretario da Real Academia Galega na que fala sobre uns datos sobre o galego que sairon hai mais ou menos un mes.

Esta situación ten que cambiar, os plans propostos estan ben pero non teñen un efecto rápido, asi que para que isto cambie, teñen que seguir os cambios e os ciudadanos temos que concienciarnos de que se non cambiamos isto, pode ser que nunca máis sexa unha elección.